Een onvergetelijke ontmoeting met een Noorse familie in Syrtveit
In de voorbereiding van onze gezinsreis naar Zuid-Noorwegen komen we in contact met de gastvrije familie van Inger Lise Stulien, een bekende muzikant uit Syrtveit. Wanneer zij hoort van onze reis door het Setesdal in de kerstvakantie, nodigt zij ons bij haar familie op de boerderij uit om ons meer over de Noorse (kerst)tradities te vertellen en vooral zelf te laten ervaren. Na een prachtige rit vanuit het skigebied Hovden in het noorden van het Setesdal, langs bergen met besneeuwde bomen en bevroren meren, komen we in het donker aan in het dorp Syrtveit. Daar staat de boerderij van Inger Lise, haar man Olaf en hun drie kinderen Harald (19), Kari (18), en Endre (13). Het erf bij de boerderij is geheel omgetoverd in een Noors winter wonderland. De boerderij, stallen en bomen in de tuin zijn feestelijk verlicht en bij een vuur ontvangen we een hartelijk en warm welkom van de hele familie. Dit nadat we hulp hebben gekregen om de laatste besneeuwde bocht naar hun erf op te rijden. Onze winterbanden zijn niet helemaal bestand tegen de Noorse winterse omstandigheden. Deze entree is het begin van een bijzonder bezoek waarin we helemaal meegenomen worden in verschillende Noorse kersttradities die zelfs opgenomen zijn op de UNESCO Werelderfgoedlijst.
Een heerlijk welkom in een sfeervolle winterse tuin
Bij aankomst op de boerderij, is het alsof we in een winterwonderland terechtkomen. We worden letterlijk heerlijk ontvangen en gaan niet meteen naar binnen, maar maken gelijk kennis met een Noorse traditie, namelijk het eten van fenalår. Fenalår wordt gemaakt van gezouten en gedroogde lams- of schapenbout en is al eeuwenlang een Noorse traditie. Inger Lise laat zien hoe je stukjes vlees aan een houten stok rijgt en boven het vuur houdt tot het gegaard is. Hierna wikkelen we de stukjes vlees in lefse. Lefse is een rond, op een pannenkoek lijkend dun brood, gemaakt van aardappel- en tarwemeel. Daarbij drinken we glögg met amandelen en rozijnen erin. Dit is een drank van specerijen, die nog het meeste lijkt op glühwein, maar dan zonder alcohol. Lekker om op een koude dag zelf te maken:
Het recept voor deze glögg met amandelen en rozijnen:
- 3 liter appelsap van goede kwaliteit
- 1 dl honing
- Een paar kaneelstokjes
- Ca. 50 g verse gember
- Ca. 15 kruidnagels
Meng alle ingrediënten. Voeg gember en kruidnagels toe, afhankelijk van hoe zoet of zuur je appelsap is en breng het geheel al roerend aan de kook. Je kunt naar smaak gerust wat rode wijn of rum toevoegen als je dat lekker vindt.
Een kijkje in tradities van het Setesdal via 3D mapping
In het bijgebouw van de boerderij heeft Inger Lise een grote ruimte waar ze concerten kan geven, maar sinds deze winter ook een film in 3D vertoond van een kwartier over de rijke tradities van het Setesdal. De film brengt de lokale cultuur tot leven en voert ons mee door een visuele reis van de geschiedenis van de tradities in het Setesdal. We zien waar de klederdracht vandaan komt, door wie en hoe deze gedragen wordt. Wat de boeren in elk seizoen van het jaar aan werk te doen hebben en hoe zij feesten vieren, zoals trouwerijen en Kerstmis. Wat er traditioneel gegeten wordt komt ook voorbij en daarbij herkennen we meteen de fenalår en lefse. Later tijdens ons bezoek zullen we meer dingen zien en proeven die in de film te zien zijn. We beleven als het ware alle tradities zelf tijdens ons bezoek. Na de film krijgen we een kort optreden te zien van de jongste zoon Endre op zijn hardangerviool.
Een stabur vol Noorse gebruiken
Na het optreden lopen we het erf over naar de stabur, een traditionele Noorse voorraadschuur op het erf van een boerderij. De schuur staat op speciaal gevormde poten om ongedierte buiten te houden. Op het erf van de boerderij van Inger Lise staat geen oude stabur, maar een mooie replica waarin de oude bedstee van de overgrootouders nog wel te zien is. Op de bovenste verdieping staan een aantal bunads tentoongesteld. Dit is de typisch Noorse klederdracht voor mannen en vrouwen, die tegenwoordig nog steeds tijdens speciale Noorse gelegenheden gedragen wordt. De traditie komt meer en meer terug en elke Noorse persoon heeft wel een eigen bunad. Als ouders geef je die meestal aan je kinderen. Voor de kleine kinderen worden bunads eventueel geleend, wanneer kinderen uitgegroeid zijn krijgen ze een eigen bunad. De kosten van een handgemaakte bunad zijn ongeveer 7000 euro. Gelukkig kun je er vanaf de geboorte even voor sparen.
In de stabur krijgen we een demonstratie te zien van Noorse volksdans door de twee oudste kinderen, terwijl het jongste broertje op zijn jewsharp speelt. Bijzonder om mee te maken en niet eens zo makkelijk als het lijkt, als ikzelf ten dans gevraagd wordt.
Samen genieten van een Noorse kerstdiner
Dat doen we wanneer we na het warme welkom op het erf en de muziek en dans, met zijn allen de sfeervolle boerderij in gaan. Het is twee dagen na Kerstmis wanneer wij uitgenodigd zijn, maar de kerstboom staat er nog en de tafel is gedekt zoals op kerstavond. Inger Lise heeft een typisch Noors kerstdiner voor ons voorbereid. We eten pinnekjøtt (gezouten lamsribbetjes), koolraapstamppot en gehaktballen van elandvlees met gekarameliseerde ui en vijgen. Echt een feestmaal voor de carnivoren Fleur en Léon. Voor mij zijn er vegetarische gehaktballetjes en worstjes klaargemaakt. Het is echt een bijzonder feestmaal met lokale smaken die we nog niet allemaal kennen, maar waaronder we er ook achter komen dat we toch ook veel hetzelfde eten. Een stampotje is de Noren bijvoorbeeld niet vreemd.
Hemels dessert van zeven soorten kerstkoekjes
Het kerstdiner wordt traditioneel afgesloten met meer dan zeven verschillende soorten kerstkoekjes. Volgens de Noorse traditie dienen er minimaal 7 soorten kerstkoekjes gemaakt te worden. De meest bekende zijn onder andere smultringer (een soort donuts), sandkaker (zandkoekjes), sirupssnipper (siroopkoekjes), goro (wafeltjes), krumkaker (wafelhoorntjes), fattigmann (wat arme man betekend, maar bestaat uit ingrediënten die armen zich zeker niet makkelijk konden veroorloven zoals room, congnac en specerijen.) en Berlinerkranser (Berlinerkransjes). Wanneer je de tijd hebt maak je deze het liefste zelf.
Een winters avontuur onder de sterren
Na het diner worden Fleur en Léon meegenomen op een avontuurlijke slee-ervaring in de bossen rondom de boerderij. Met een sneeuwscooter worden ze op de slee naar boven getrokken en met een licht op het hoofd gaan ze vanaf de berg door de bossen naar beneden. Nog nooit eerder heeft Fleur op deze manier kunnen sleeën. Voor de kinderen van Inger Lise is dit één van de dingen die ze geregeld doen in de winter.
Wakker worden in Noorse sferen met een traditioneel ontbijt
Na een heerlijke nacht in complete stilte, wat wij uit de randstad helemaal niet gewend zijn, hebben we afgesproken om samen te ontbijten. Het aanrecht staat vol lekkers zoals verschillende soorten Noorse kaas, paté, gerookte en gestoomde zalm, diverse salades, fruit en verschillende soorten brood. We komen erachter dat de ontbijtgewoonten niet helemaal hetzelfde zijn in Noorwegen en in Nederland. Wanneer wij vertellen dat we ‘s morgens bijvoorbeeld pindakaas, chocopasta of hagelslag eten, wordt hier verbaasd bij gekeken. In Noorwegen is dit niet gebruikelijk, daar wordt met hartig beleg ontbeten. We laten het ons in ieder geval goed smaken.
Demonstratie van het maken van de Jewsharp
Na het ontbijt laat Harald, de oudste zoon van het gezin, in zijn werkplaats zien hoe hij Jewsharps en opbergdoosjes maakt. Dit heeft hij geleerd van een ambachtsman in de omgeving en hij maakt ze nu zelf om te verkopen. Het is echt een vak apart waar je veel geduld voor moet hebben. Het smeden van het ijzer kost niet de meeste moeite, maar het vijlen en stemmen van het instrument kost enkele uren tijd. Het is bijzonder dat een jongeman zich deze vaardigheid eigen heeft gemaakt en mooi om hem gepassioneerd bezig te zien in zijn eigen werkplaats op het erf.
Langlaufen, Lefse en Lapper
Het is goed dat we goed geslapen en ontbeten hebben. Olaf heeft Léon namelijk meegevraagd om te gaan langlaufen. Wij deden dit één keer eerder in Zweden, maar dat was zonder enige instructie niet echt een succes. Terwijl de mannen op pad gaan, gaan Fleur en ik samen met Inger Lise en haar dochter Kari lefse en lapper (een soort pancakes) maken. Het deeg voor de lefse, bestaande uit aardappels, meel, zout en wat boter, hebben we ‘s morgens al klaargemaakt en ook het beslag voor de lapper hebben we al. We gaan naar een schuurtje op het erf waar de bakplaat en het aanrecht staan en de deegrollers aan de muur hangen. Na enkele minuten is het al lekker warm in de eerst koude schuur, mede door de bakplaat die warm is, maar ook door het rollen van het deeg. Om en om zijn we aan het werk en Fleur geeft aan dat ze het een gezellige en rustige bezigheid vindt samen.
Lapper besmeerd met het “Noorse goud”
Wanneer Leon en Olaf op de deur van de schuur aankloppen, zijn wij net klaar met het bakken van de lefse en lapper. We proeven allemaal warme lapper en nemen de rest mee naar binnen voor de lunch. Daar zijn ook Endre en Harald gezellig bij. Het smaakt ons goed, vooral Léon heeft trek na zijn intensieve langlauftocht in de bossen. Op de lefse doen we verschillend hartig beleg, wat we ook bij het ontbijt op brood deden. De lapper is het lekkerste besmeerd met het “Noors goud”. Dit is een jam gemaakt van Artische bergbraambessen. Deze bessen zien eruit als frambozen, maar zijn geel/goud van kleur. Deze bessen zijn zeer moeilijk te vinden en groeien niet elk jaar op dezelfde plaats en in dezelfde aantallen. Het kweken van deze bessen is nog niet gelukt, dat maakt ze zo bijzonder. In Nederland zijn de bessen niet te koop. Het is daarom extra speciaal dat er voor ons een pot jam geopend werd en we zo veel als we willen op onze lapper kunnen smeren.
Samen lachen, samen leren
De lunch is het laatste wat we samen delen voor we naar onze volgende bestemming in het Setesdal vertrekken. Inger Lise vertelt dat het voelt alsof we elkaar al jaren kennen. Wij beamen dit. We lachen om dezelfde grapjes en wanneer ik tijdens het praten de afwas doe, voel ik mij helemaal thuis in haar gezin. We komen tot de conclusie dat we veel gemeen hebben, maar dat wij als Nederlanders minder traditiegetrouw zijn geworden met de jaren. Nederlandse tradities zoals Sinterklaas worden minder, we vertellen wel dat Halloween en het suikerfeest meer gevierd worden. In Noorwegen is dit het tegenovergestelde. De (kerst)tradities worden van generatie op generatie overgedragen en in ere gehouden. Ook de kinderen doen hier van jongs af aan actief aan mee en ook als tieners zetten ze zich er niet tegen af.
Verder merken we dat veel Nederlandse woorden lijken op Noorse woorden of andersom en we lachen wanneer één van ons een Nederlandse of Noorse zin te letterlijk in het Engels vertaalt. We zijn nog geen dag samen en we voelen ons opgenomen in het warme gezin.
Een dikke knuffel en een tas vol Noors lekkers
Na de lunch is het tijd om afscheid te nemen. Inger Lise heeft een deel van hetgeen we samen gemaakt hebben ingepakt, samen met een trommel vol verschillende zelfgemaakte koekjes en een stuk Noorse zalm. Voor het avondeten hoeven wij geen boodschappen meer te doen. Na een dikke knuffel van de hele familie nemen we afscheid en gaan verder het Setesdal in naar Valle.
Deze bijzondere ervaring is echt een toevoeging geweest aan onze reis door Zuid-Noorwegen en heeft ons niet alleen veel geleerd over Noorse (kerst)tradities, maar we hebben het ook echt ervaren. Jammer genoeg biedt Inger Lise haar gastenverblijf (nog) niet aan aan andere reizende gezinnen, maar zij stelt haar erf wel twee weekenden per jaar open tijdens een zomerevenement, het laatste weekend van augustus en tijdens een kerstmarkt in december. De 3D mapping wordt dan vertoond, er wordt muziek gespeeld, gezongen en gedanst en er worden traditionele gerechten en spullen verkocht. Bekijk de Facebookpagina van Jol på Syrtveit voor de actuele data en het programma:
Wil je meer lezen over onze wintervakantie en reisavonturen in deze regio? Bekijk dan hier mijn blogs over Zuid-Noorwegen met kinderen of bekijk de highlights van onze winterse roadtrip in het zuiden van Noorwegen met het gezin. Staat vissen hoog op jullie bucketlist? Lees dan mijn blog Op jacht naar de perfecte kabeljauw voor het diner.
Dit artikel is tot stand gekomen door een samenwerking met (een van onze) partners. Dit stelt ons in staat om gratis reisverhalen en tips te delen op KleineWereldreiziger.nl. We werken enkel met partners die onze redactionele vrijheid respecteren.
