De sprookjesachtigste Kasbahs en Ksour van Zuid-Marokko
Als je een rondreis maakt door Zuid-Marokko kom je ze ongetwijfeld tegen, Kasbahs en Ksour. Ksour zijn versterkte Berberdorpen of steden -in het enkelvoud spreek je overigens van Ksar- en een Kasbah is een soort fort met soms een chic gedeelte dat aan een paleis doet denken.
Vaak zijn deze uit leem en stro opgetrokken gebouwen tegen of op een heuvel gebouwd. Binnen de muren woonden mensen en op een paar plekken zijn ze nog altijd bewoond. Wij gaan met onze kinderen in het zuiden van Marokko op zoek naar de leukste, oorspronkelijke Kasbahs en Ksour! Hier zijn ze in willekeurige volgorde.
Tip: Houd kinderen bij het bezoeken van Ksour en Kasbahs altijd in het oog. In Marokko zijn veiligheidsmaatregelen zoals we ze in het westen kennen, bijvoorbeeld op daken en andere plekken waar kinderen naar beneden kunnen vallen, niet altijd aanwezig.
Ksar van Aït-Ben-Haddou, de bekendste
Om te voet de Ksar van Aït-Ben-Haddou te bereiken, kun je tegenwoordig met een brug de rivier over. Dat willen wij uiteraard niet! Wij willen gewoon ouderwets balanceren over wiebelige stenen -die vervangen zijn door zakken zand- met kans op natte voeten. Bovendien heb je dan het mooiste uitzicht over deze prachtige bouwwerken! Zoals gezegd is een Ksar opgetrokken uit leem en stro. Als je de genoemde alternatieve route neemt, loop je langs een plek waar deze bouwstenen gemaakt worden en liggen te drogen. Onze kinderen vinden dat erg interessant om te zien. Via een oude stadspoort lopen we de vesting binnen. Deze Ksar heeft al meerdere keren als decor voor films gediend. Delen van The Jewel of the Nile, The Prince of Persia en The Mummy zijn hier bijvoorbeeld opgenomen. Daarnaast is het een grote, toeristische trekpleister. In alle huisjes en gebouwen worden heden ten dage winkeltjes uitgebaat die zo’n beetje allemaal hetzelfde verkopen: geweven doeken, schilderijtjes met Marokkaanse tafereeltjes en landschappen, gekleurd aardewerk en zilveren snuisterijtjes. We dwalen door de smalle steegjes, struikelen bijna over de kleden vol souvenirtjes en beklimmen steile trappen. Onze kleuter vindt het een ware speurtocht. “Hierheen, hier is nog een weggetje,” roept hij steeds. We lopen naar het hoogste punt boven de Ksar en genieten van het uitzicht over de woestijn, de slingerende rivier en de oude gebouwen onder ons.
Tip: bezoek de Ksar van Aït-Ben-Haddou bij zonsopkomst of zonsondergang. Dan is het er het rustigst én de kleuren zijn dan het mooist! In de zomer zijn het bovendien de koelste momenten van de dag.
De zon begint aan haar tocht naar de andere kant van de wereld en de muren van de gebouwen onder ons lichten steeds roder op. We wandelen langzaam naar beneden en nemen uitgebreid de tijd om foto’s te nemen nu de meeste toeristen vertrokken zijn. Trek voor dit bezoekje zeker twee uur uit. Er zijn binnen de Ksar leuke cafeetjes met uitzicht waar je een verfrissend drankje of een zilveren kan authentieke Marokkaanse muntthee kunt bestellen en van het weidse uitzicht kunt genieten. Een bezoekje aan de Ksar is gratis, tenzij je via de brug gaat, dan betaal je om de rivier over te steken.
Tip: Net buiten het dorp, als je richting Ouarzazate rijdt, kun je aan de linkerkant een grote parkeerplaats oprijden. Hiervandaan heb je een geweldig uitzicht over de hele Ksar van AïtBen-Haddou!
Kasbah van Telouet, het onontdekte pareltje
Om bij de Kasbah van Telouet te komen neem je de oude karavaanroute tussen Marrakesh en Ouarzazate. Van een afstand ziet de Kasbah er meer uit als een ruïne dan een stevig fort. We betalen een paar dirham om binnen volledig verrast te worden door de schoonheid van weleer. Het paleisdeel is nog redelijk intact met prachtig gedecoreerde muren van mozaïek, plafonds met kunstig houtsnijwerk en door de gietijzeren vensters adembenemende uitzichten op de besneeuwde bergen. Als deze Kasbah in een willekeurige Marokkaanse koningsstad had gestaan, was het vast vergeven geweest van de toeristen. Nu is het een onontdekt pareltje! Voor het gedeelte dat je kunt bezoeken heb je genoeg aan een half uur en is het dus prima te doen als je op doorreis bent. Een kaartje kost ongeveer €2,- per persoon. Kinderen tot en met 12 jaar mogen gratis naar binnen.
Tip: ga lunchen bij de buren. Lion d’or is een prachtig Marokkaans restaurantje met een terras met een waanzinnig uitzicht over de vallei. De kaart is klein, maar de smaken zijn groots. Wij kiezen een heerlijke tajine met kip en bastilla. Dat is een soort pie, van filodeeg gevuld met kip, kaneel en fijne noedels.
Kasbah Amridil aan de (droge) waterkant
Kom je vanuit Ouarzazate dan kun je Kasbah Amridil bereiken door vlak voor je Skoura inrijdt linksaf te slaan en de bordjes te volgen. Je rijdt nu over een onverharde weg en dwars door een leegstaande rivier. Let op dat je niet in de bedding parkeert, want ook al is hij leeg als je er doorheen rijdt, met name in de winter en het voorjaar kan hij opeens veranderen in een woest stromende rivier. Stuur je auto binnen de muurtjes van de parkeerplaats en kies een ingang. In het linkerdeel van de Kasbah is een hotel met restaurant gevestigd. In het middelste deel zit een Berbermuseum en ook het rechterdeel met de hoogste torens is te bezoeken. Let op: voor de laatste twee moet je aparte tickets kopen.
Voor kinderen vinden wij vooral het Berbermuseum hartstikke leuk en onze kroost is het daar mee eens. Ook hier is het dwalen geblazen en weer wordt er door onze kleuter enthousiast een route gezocht. Op de binnenplaats staat een put waarvan we de bodem niet kunnen zien. Die moet natuurlijk nader onderzocht worden, waarbij de peuter vraagt of Vrouw Holle er woont… onze kinderen hebben wel iets met sprookjes! In de verschillende ruimtes staan een heleboel dagelijkse voorwerpen van de Berbers tentoongesteld. De bakkerij met halfronde ovens, allemaal oude keukenspullen die onze kinderen met interesse bekijken en een kamertje met een kist, zou dat een oude schatkist zijn? Dit soort musea spreken erg tot de verbeelding van onze zoon en dochter. In het museum zijn natuurlijk heel veel smalle gangetjes en trappen in torens, wat een avontuur! De uitzichten zijn weer mooi en we zijn erg blij met de tips voor dit soort pareltjes die nog niet door de grote massa zijn ontdekt, zeker in de winter is het er erg rustig.
Wil je met je gezin nog hogere torens beklimmen? Dan loop je het museum uit en neem je de rechter ingang van de Kasbah. We dwalen door de vele gangetjes en genieten van de mooie uitzichten vanaf de verschillende torentjes over de leegstaande rivier, de dadeltuinen onder ons en de rest van het Berberkasteel. Ga voor het bezoek van de Kasbah uit van ongeveer een half uur per deel van de vesting. Per deel van deze Kasbah betaal je ongeveer €2,- per kaartje voor een volwassene. Kinderen tot en met 12 jaar mogen gratis naar binnen.
Ksar van El Khorbat, lekker eten én een leuk Berbermuseum
Vlak voor je Tenjdad inrijdt -vanuit de Todra kloof- zie je een bordje met ‘Musée de El Khorbat’ rechtsaf, dit volg je. Na een hobbelige tocht door een opgedroogde rivierbedding kom je aan bij de Ksar van El Khorbat. Je kunt hier gratis parkeren en rechts naast de Ksar zie je een ingang naar een restaurant. Hier zit in de Andalusische tuin een fantastisch restaurant waar je ook westers kunt eten. Dat kunnen onze kinderen na alle tajines en couscous zo af en toe best waarderen. Buiten in het zonnetje delen we soep, salade, pizza en pasta. Als het laatste kruimeltje verorberd is gaan we in de Ksar op zoek naar het goed verstopte Musée Oasis.
Het bordje is zo klein dat we eerst te ver doorlopen door de verlaten, stoffige straatjes die om en door de Ksar heen lopen. Om in het museum te komen moet je een soort gangetje onder het gebouw in. Dat is al een heel avontuur! Het museum is gevestigd in een oud Berberhuis. In ieder gangetje, nisje en kamertje staat wel wat om te bekijken. De kinderen vinden het hier geweldig en stellen 1001 vragen. De tocht gaat door het huis omhoog, via het dak en een wachttoren, door de theesalon en weer naar beneden. We zien heel veel Berbers aardewerk, oude foto’s, kamelenzadels, een hele bakkerij en een heleboel leuke deurtjes. Wederom zijn de kinderen teleurgesteld dat we aan het einde van het bezoek zijn gekomen en verder rijden door dit prachtige land. Musea bezoeken met kinderen is werken aan omgaan met teleurstellingen, ook heel leerzaam dus. 😉
Dit museum is niet erg groot, ga voor een bezoek uit van een half uur. Het is een prima uitje om even je benen te strekken als je op doorreis bent naar bijvoorbeeld Merzouga. De prijs voor een kaartje is ongeveer €3,- per persoon, kinderen tot en met 12 jaar mogen gratis naar binnen.
Ksar van Tamnougalt, tussen 1001 dadelpalmen
Als we aankomen bij de Ksar van Tamnougalt vinden we meteen een gids die ons rondleidt door de Ksar en de oude Kasbah. Onze rondleiding duurt ruim een uur en ik kan je aanbevelen om een gids bij te boeken voor € 10,00, omdat je op deze manier veel meer leert over de Ksar van Tamnougalt. De entree zelf is overigens ongeveer €2,00 per persoon. Kinderen tot en met 12 jaar mogen gratis meelopen. Delen van deze oude Ksar zijn vervalen tot een ruïne, maar men is hard aan het werk om de vesting weer in haar oude glorie te herstellen. Tijdens de rondleiding zien we de nieuwe ‘stenen’ van leem en stro liggen. Ze moeten eerst drogen voor ze gebruikt kunnen worden voor de bouw. We wandelen door oude poorten, langs irrigatiekanalen en de palmentuin, door smalle gangen en afgesleten trappen. Voor de kinderen zijn dit soort uitjes spannende speurtochten. In de Ksar kun je wat drinken, lunchen of dineren met uitzicht op het dakterras van Chez Yacoub. Je hebt hier een grandioos uitzicht over een deel van de Ksar en de groene dadelpalmen, met de bergen op de achtergrond. Houd er rekening mee dat je niet in je eentje door deze vesting mag wandelen en dus verplicht vergezeld wordt door een gids.
Ksar Tizourgane, lunchen met een 360° uitzicht
Je moet er een prachtige rit over een adembenemende, kronkelende bergweg voor over hebben, maar dan heb je ook wat! De statige Ksar van Tizourgane lijkt uit de rotswoestijn op te rijzen. We zien al van een afstand dat dit een formidabel uitzicht belooft te worden. De laatste bewoners zijn meer dan een eeuw geleden vertrokken. Nu is er een hotel/restaurant in de Ksar gevestigd met een bijna 360° uitzicht vanaf het dakterras. Nog steeds is de Ksar een onneembaar fort met zijn hoge muren en stevige deuren.
Tot groot vermaak van de kinderen laten we de zware klopper op de metalen deur neerkomen. Ruim 10 meter boven ons steekt een vrouw het hoofd uit het raam. In het Frans roepen we naar boven dat we willen eten en zij geeft ons te kennen dat er iemand aankomt. Blijkbaar hebben we de deur naar de parkeerplaats genomen, want de jongeman in een Manchester United jasje kijkt zoekend achter ons en vraagt waar de auto is. Die staat op de parkeerplaats een stukje lager. We volgen hem door de nauwe straatjes van de Ksar, langs de meest prachtige deuren en poortjes. Hij installeert ons op het panoramische dakterras en gaat het eten voor ons regelen. Er is geen kaart, je eet wat de pot schaft, hoewel er wel wat overleg mogelijk is als je Frans -Arabisch of Berbers kan ook- goed genoeg is. Het uitzicht is nog mooier dan we dachten en het eten meer dan voortreffelijk. Onder ons zien we het dal met daarachter de kale bergen. De kinderen vinden het hier heerlijk. Ze hebben op dit dakterras wat ruimte om te bewegen. Na de lunch volgen we een oudere man via een andere route de Ksar weer uit. Wederom door smalle steegjes, over afgesleten trappetjes en langs mooie, bewerkte deuren. Hij laat ons door de zware houten deur van de poort naar buiten, waarna wij via een lange trap, geflankeerd door honderden cactussen, afdalen naar de parkeerplaats. Ook hiervandaan heb je nog steeds een prachtig uitzicht over de vallei. NB: Je betaalt bij het eten ongeveer €2,- per volwassen persoon extra voor het onderhoud van de Ksar.
